![]() |
ureuëng Acèh geumeugamba di keuë meunasah Irsyadiah, Gp Acheh bak thôn 1952 M.|| Foto: tambeh.wordpress.com |
Na saboh riwayat geupeugah bahawa ureuëng Acèh paléng ramè geujak u Yan nibak thôn 1900-1915. Punca phôn sabab-musabab nakeuh meusabab Acèh geumeuprang ngön Olanda. Bak masa prang nyan, cukôp ramè ulama nyang na di Acèh geuduëk keu ulèë peurlawanan Rakyat geuprang Olanda. Meusabab nyan, ulama meuseureuta peungikôtgeuh jeuët keu sasaran Olanda.
Na geupeugah cit bahawa ureuëng Acèh nyang awai phôn neuteuka u Yan teubagi lam lhèë boh tumpok, yakni:
1. Peureuté ulama nyang peureunoë éleumèë agama ngön ureuëng beuët nyang tuntôt éleumèë
2. Rakyat nyang pluëng nibak hadeuëb that prang, lheuëh nyan geupuga blang ngön lampôh bak geumeugoë.
3. Peureuté ureuëng meukat
Di antara bôkeuti nyang jeuët keu deunukông neuteuka ureuëng Acèh u Yan bak akhé abad keu 20 masihi nakeuh jirat ulama Acèh ngön na meupadub-padub boh batèë bak saboh lampôh jirat jameun ureuëng Acèh bak gampông Achèh di Yan. Bak salah saboh batèë jirat di sinan meutuléh nan Syeikh Omar nyang neuwafeuët bak thôn 1329 H (1909 M). Na cit meupadub-padub boh batèë jirat laèn nyang mantöng jeuët tabaca, yakni na meutuléh Haji Abas bin Qasim ngön Hajah Mayah binti Haji Abu Bakar nyang meuninggai bak thôn 1919 M.
![]() |
Papeuën nan bak ceuë gampông Kampung Acheh nyang geupuga lé Muhammad Arsyad || Foto: Utusan.my |
Seulaén nibak nyan, ulama Acèh nyang jak u gampông Achèh, Yan yakni Syeikh Omar bin Auf atawa nyang leubèh geuturi ngön nan Teungku Chik Lam U, Teungku Haji Musa atawa Teungku Lam Suro ngön Teungku Chik Lam Bhuk.
Ureuëng nyan dudoë geupuga Kampung Acheh lom lheuëh nyan geupeudöng saboh teumpat bak meureunoë agama Éseulam di sinan nyang geubôh nan Madrasah al-Irsyadiyah al-Diniyah bak thôn 1902 masihi. Lheuëh nyan, makén ramè ureuëng Acèh nyang neuteuka u Yan, teumasôk muridneuh nyang nan gobnyan Teungku Bidau al-Hafidz.
![]() |
meunasah Al-irsyadi di Kampung Acheh||Foto: Utusan.my |
Trôh neuteuka Teungku Arshad ngön ulama laén u Yan geuikôt cit lé cèëdarageuh ngön ureuëng ikôt ngön murid-murid ureuëng nyan di Acèh. Ureuëng nyan geuikôt para ulama sabab geuneuk tuntôt éleumèë agama sabab di Acèh teungöh kacho kareuna prang ngön Olanda. Ureuëng nyan geumeureunoë beuët bak meunasah nyang geupeugöt lé Teungku Arshad. Seubagoë teumpat geuduëk beugi ureuëng meureunoë, geupeugöt lom meupadub-padub boh balè nyang toë ngön meunasah. Geupeugah ka rab na 30 boh balè nyang geupeudöng.
![]() |
Pusat Hiroë Gampông Acèh, Kampung Acheh, Yan, Keudah||Foto: lamurionline.com |
Nasihat Teungku Abdul Jalil geuteurimöng ngön seunang até lé ureuëng Acèh di Yan. Seujak nyan, ureuëng Acèh geupeusapat pèng ngön meuhasé geupeudöng sikula agama. Sikula agama nyang geupeugöt nyan jeuët keu cabeuëng phôn geupeudöng Maktab Mahmud di Yan, Keudah.
Peureuté ulama nyan geupeureunoë ureuëng gampông inan sampé neuwafeuët. Syeikh Omar bin Auf geuseumiyub lam lampôh jirat éseulam nyang na di likôtdi Maktab Mahmud Yan, Syeikh Teungku Arshad geuseumiyub lam kawasan bukét, Kampung Acheh, Merbok, ( lam riwayat laén geupeugah gobnyan meuninggai di Ië Leubèë, Pidië, Acèh.
*Sumber
SEJARAH DAN POLA MIGRASI MASYARAKAT ACEH KE YAN KEDAH
seunurat Bustami Abubakar