Tamaca Seujarah Keuneubah Masa Kolonia Olanda Di Kuta Sabang

Acheh Network – Sabang na cit seujarah nanggroë meucuhu nyang hayeuë. Kuta nyan na tom jeuët keu wilayah peulabôhan antarabansa (international) nyang maju, geupeuleungkap meubagoë-macam faseulitah lé pomeuréntah bak masa kolonia.

Kuta Sabang na tom na Radio Zend Station nakeuh stasiyôn radiyô tèlègraf phôn lam wilayah Hindiya Olanda. Trôh bak uroë nyoë euncit geudông nyan hana lé teuhirö.

Sabang saboh kuta nyang meubeuntuk kuta pulo-pulo blah röt barôh pulo Sumatra,Pulo Wèh pulo nyang rayêk antara pulo-pulo lam wilayah Sabang. Kuta Sabang geupeujeuët cit keu zona èkonomi bibeuëh Indônèsiya nibak sa'ah nyoë. 

Teulôk Sabang thôn 1924

Lam seujarah geupeugah, nan Sabang meuasai nibak bahsa Acèh ya'ni “Saban” nyang meumakna "beu sama rata" atawa hana meupeubida.

Hay nyan nakeuh sifeuët ureuëng Sabang nyang mudah geuteurimöng jamèë.

 

Vèreusi laén na cit nyang peugah, Sabang meuasai nibak bahsa Arab, “Shabag” nyang meumakna gunong beureutôh.

Sabab jameun mantöng lê gunong meuapuy nyang aktif di Sabang hay nyan jeuët takalön bak gunong meuapuy Jaboi ngön gunong meuapuy lam laôt Pria Laôt.

Lam seujarah, Sabang jithèë seubagoë peulabôhan alam, Kolen Station lé kolonial Olanda seumeunjak thôn 1881.

Bak thôn 1887, Firma Delange geubantu Sabang Haven meuteumeung hak peutamah, peudöng faseulitah ngön sarana nyang jipeureulèë lé peulabôhan. 

Bak masa phôn Indônèsiya meurdéhka, Sabang jeuët keu pusat peutahanan Angkatan Laôt Républik Indônèsiya Carikat (RIS) ngön hak peunoh nibak pomeuréntah röt Peuneutôh Meuntroë Peutahanan RIS Nomor 9/MP/50.

Meunurôt Peumbina Sabang Heritage Society (SHS), Albina Ar Rahman ST, seuiréng meukeumang-maju Kuta Sabang, seumakin lê caga budaya ngön seujarah nyang suwah geujaga ngön geuhirö-satöh.

 SHS nakeuh komunitah an geumeugrak lam bideuëng peuhirö seujarah Sabang.

Seulaén jithèë ngön alam laôt nyang cidah, Sabang lê cit keuneubah seujarah.

Lagèë geudông-geudông tuha, bèntèng, ngön meuriyam nyang jeuët keu saksi seujarah masa dilèë.

Sabang seubagoë kuta tuha saban cit lagèë kuta tuha laén di Nusantara nyang lê geudông-geudông keuneubah masa kolonial Olanda, salah saboh nakeuh Rumoh Teuku Abbas.

Geudông rumoh nyang geupeugöt bak thôn 1910 nyan, yôh phôn geunguy keu teumpat geuduëk. Rumoh nyan meuhi rumoh meucurak vernakular, nyang pasti rumoh nyan meubida ngön rumoh tradisyonal laén.

Bubông rumoh nyan meuwarna Suklat. Takalön röt keuë, arsitektur rumoh nyan tingkap duwa boh curak nyang meubida. Rinyeun geupeugöt meuleungkông.

Rap ban saboh rumoh nyan meubeuton. Hay Saban ngön rumoh awak Érupa bak masa kolonial, ruweuëng yub atawa ruwang di barôh rumoh nyan geunguy keu gudang bak geukeubah dabeuëh meuneukadgeuh.

Geudông rumoh nyan ka na umu leubèh siabad,meumakna ka 100 thôn leubèh.

geupeugah lé Albina (Pembina SHS), rumoh nyan geudeusèn lé arsitèk Jeureuman,tapi hana geuteusoë nan nyan dan hana geuteumeung data ureuëng nyan pih,utôh nyang peugöt rumoh nyan pih ureuëng nyang geuba lé arsistèk Jeureuman nyan cit.

Rumoh nyan meupageuë beuton cit, adak pih cèt bak bintéh rumoh nyan ka pheu tapi hana meukureuëng nilai ceudah karya seni bak beuntuk rumoh nyan.

Bak leuën keuë rumoh nyan mantöng leumah naleuëng nyang meunijô sabab mantöng geuhirö.

Rumoh Controleur

Seulaén Rumoh Teuku Abbas, na meupadup-padup boh teuk arsistektur geudông khaih keuneubah Olanda di Sabang nyang weunaréh nyan teutap mantöng geuhirö lé pomeuréntah Kuta Sabang.

Lagèë, Rumoh Controleur nyang jeuët keu saksi seujarah prosèh seurah teurimöng Pulo Wèh Sabang nibak jaroë Olanda keu Indônèsiya bak thôn 1950.

Taman Ria Sabang

 Lheuëh nyan, na Koningin Plein (bahsa Olanda) atawa Taman Ratu nyang neuduëk lam kawasan kuta nyang jipeugöt lé pihak Olanda bak thôn 1896. Yôh away, taman nyan geubôh nan Taman Ratu seubagoë tanda rasa horeumat keu Ratu Wihelmina di nanggroë Olanda.

Simbôy peunghormatan nyan geupeutanda deungön na saboh kurusi nibak taman nyan.

Pomeuréntah Kuta Sabang geupuga keulayi taman nyan bak thôn 1970 lheuëh nyan geugantoë nan jeuët keu Taman Gembira lheuëh nyan geugantoë lom jeuët keu Taman Ria.

Jinoë taman nyan kayém geunguy keu teumpat ureuëng meu'én (pagelaran) seuni ngön budaya.

Laén nibak nyan na cit arsistèktur jameun di Sabang nyang jeuët takalön bak seulingka jeurat ureuëng Érupa.

 Bak teumpat nyan geuseumiyup ureuëng Érupa ngön militè Érupa nyang meubansa Dénmark, Yunani, Peurancéh, Jeureuman an nyang phôn that Olanda seujak thôn 1800-an. Jeurat nyan neuduëk di Kota Atas.

Seubagoë kuta meuseujarah nyang dari jameun ramè teuka ureuëng meukad dari luwa nanggroë, ka teuntèë Sabang lê keuneubah arsitektur geudông seujarah nyang han ék soë bôh yum.

Kön cuma keu ureuëng tamaca, arsitektur tuha nyan mesti suwah geuhirö untôk keupeunténgan seunidék ngön keumajuan bideuëng éleumèë arsitektur.

Sabab hai nyan, tapeurlèë deunukông peunoh bak mandum pihak untôk komitmen lam peukeumang seujarah Kuta Sabang.(*)