November 2022 - Acheh Network - Situs Berita Online

Minggu, 20 November 2022

Seujarah Meuasai Adat Seumuleuëng Di Nanggroë Meureuhôm Daya

Seujarah Meuasai Adat Seumuleuëng Di Nanggroë Meureuhôm Daya
Seujarah Meuasai Adat Seumuleuëng Di Nanggroë Meureuhôm Daya. (Foto Ist)

Na ujông sudeuëng meulinteuëng manyang

Binèh tanjông nyan gunong teumiga…

Poteu Meureuhôm di sinan makam

Ureuëng ba Islam u naggroë daya

Tiëb buleuën haji na peuringatan

Qanun ngön reusam geutubai raja

Adat seumuleuëng jameun saboh nyan

Teutap hai rakan sipanyang masa…

ACHEHNETWORK.COM - Lirik lagu Acèh nyang that meusaneut nyan mendeskripsikan teuntang Lamno, Aceh Jaya, nyan kön cuma sikada lirik lagu mantöng . Puë nyang geupeugah teuntang jeurat Poteu Meureuhôm ngön adat seumuleuëng cit beutôi-beutôi na sidéh, di Lamno, Acèh Jaya.

Ka geupeubuët adat nyan dari jameun kön , seumuleuëng atawa seumeunap
mantöng geupeugöt sampé uroë nyoë. Tiëb buleuën Aji, bak uroë raya Aji phôn Sabé geupeugöt acara tradisi seumuleuëng atawa seumeunap nyan. Jinoë, nyang geupeuseumuleueng nyan nakeuh Teuku Raja Saifullah, turônan keuseuneulheuëh nibak Sultan Alaidin Riayatsyah.

“Seubagoë peuwaréh Sultan Alaidin Riayatsyah, tradisi nyan teutap geupeutheun. Nyoë tradisi Acèh, tradisi nyang ka udép nibak jameun kön. Lagèë kheun haba peupatah, bansa nyang rayêk ngön muliya nakeug bansa nyang tém peuyum seujarahgeuh,” kheun Teuku Raja Saifullah Alaidin Riayat Syah.

Turônan keu 13 nibak Sultan Alaidin Riayatsyah nyan geupeugah, tradisi semuleuëng phôn baka abad keu 14 Masihi. Watèë nyan, di Naggroë Daya na peuët droë ulèë balang turônan Datôk Panghu dari Keurajeuën Pasè.

“Watèë nyan na salah waham lam keurajeuën hingga Datôk Panghu geuyuë jak ban peuët droë aneukgeuh hijeurah u blah röt barat Acèh. Bandum aneuk nyan geubi mandat. Datôk Pahlawan geujôk paréntah di nanggroë Keuluwang. Syèh Johan geujôk Kuala Daya. Teungku Disagôp geujôk nanggroë Kuwala Onga. Aneukgeuh nyang tulôt, Datôk Muda Peukasa geujôk Nanggroë Lamno. Datôk Panghu geuikôt aneuk tulôtgeuh u nanggroë Lamno,” meunurôt calitra Teuku Raja Saifullah.

Lagèë meutuléh lam seujarah, Portugéh ka na blah röt barat Keurajeuën Acèh yôh jameun. Portugéh jineuk jalén hubôngan ngön nanggroë Keuluwang nyang geupimpén lé Datôk Pahlawan. Tujuwan awak Portugéh cit jineuk kuwasaunt dabeuëh-dabeuëh lagèë lada, bungong lawang, tubèë, ngön nilam komiditi utama Nanggroë Lamno.

Paneuk kisah, Portugéh bacut-bacut meuhasé jikuwasa nanggroë Keuluwang dan jiikôt jampu bhaih adat inan. Hai nyan sampé trôh haba u Keurajeuën Acèh Darussalam nyang bak masa nyan geupimpén lé Sultan Inayat Syah Al Malik Al Mubin. Sultan Inayat Syah na meupadup-padup droë aneuk agamgeuh, na Sultan Mansyur Sya (di Kuta Alam), Sultan Muzaffar Syah (di Darul kamal, Peukan Biluy), dan Sultan Alaidin Riayat Syah (di Pedir).

Sultan Inayat Syah nyang susah that hatégeuh geudeungö haba bahawa Portugéh ka jiikôt jampu adat ngön qanun nanggroë Keuluwang, geumita cara untôk geupeuseuleusoë nyan.

“Sultan Inayat Syah lheuëh nyan geuhôi Sultan Alaidin di Pedir lheuëh nyan geukirém Nanggroe Daya untôk geupeuseuleusoë bhaih nyan,” calitra Teuku Raja Saifullah.

Puë nyang geupiké lé Sultan Inayat Syah mandum beutôi. Nyang mat kuwasa di nanggroë Keuluwang ka meuhasé jipeumeu'én lé Portugéh. Sultan Alaidin pih mulai geuatô stratègi. Seugohlom geujak u Keuluwang, Sultan Alaidin awau dilèë geuprang ban lhèé adoë-aduén Datôk Pahlawan. Bak watèë ban lhèë nyan yakni Teungku Disagôp, Syèh Johan, dan Datôk Muda Peukasa meuhasé taklôk, barô Sultan Alaidin grujak u nanggroë Keuluwang dan geuprang Datôk Pahlawan.

“meuribèë droë teuntara Portugéh jidukông Datôk Pahlawan. Prang raya pih hana pat èlak lé. Dudoë, Sultan Alaidin meuhasé geucok nanggroë Keuluwang. Datôk Pahlawan geudrop meusigö ngön teuntra Portugéh. Lheuëh nyan Datôk Pahlawan geubina, Datôk Pahlawan teutap geujôk lom mandat untôk geupimpén lom nanggroë Keuluwang. Na cit teuntara Portugéh nyang mantöng tinggai jimeukawén ngön ureuëng inöng bak teumpat nyan. Meusabab nyan keuh phôn asai si mata biru di Lamno,” geupeugah lé Teuku Raja Saifullah.

Lheuëh nyan, Nanggroë Daya pih ka aman. Hana trép lheuëng watèë, Sultan Inayat Syah geujak saweuë aneuk agamgeub, Sultan Alaidin, u nanggroë Daya. Watèë nyan pah bak tanggai 10 uroë buleuën Zulhijjah atawa Uroë Raya Idul Adha phôn.

Trôh Sultan Inayat Syah meuseureuta ayahandageuh geupeujamèë nyang that muliya. Bak jeuëm poh 11.00 watèë nyan, geupeugöt majeuléh geupeuangkèë Sultan Alaidin nyang gagah peukasa. Acara nyan geupeugöt ngön upacara adat, Sultan Inayat Syah geupeusuleuëng peunajôh keu Sultan Alaidin. Nibak watèë nyan cit, nan Alaidin geuangkèë jeuët keu Sultan Salatin Alaidin Riayat Syah.

“Dari sinan keuh cikai beukai na Bani Alaidin. Lam majeulih nyan, Sultan Alaidin geulakap ngön nan Poteu Meureuhôm. Lôn turônan nyang keu 13 nibak Sultan Alaidin,” kheun Teuku Raja Saifullah.

 

Seujarah Meuasai Adat Seumuleuëng Di Nanggroë Meureuhôm Daya
Seujarah Meuasai Adat Seumuleuëng Di Nanggroë Meureuhôm Daya (Foto Ist)

Muasai Adat

Jeuët takheun bahawa adat peuangkèë nyang geu peusijuëkpeusuleuëngpeuneunap, lam keu-aréfan Acèh mula phôn nibak Sultan Alaidin nyang geulakab Poteu Meureuhôm. Hai nyan lheuëh nyan geutuléh lam saboh hadih maja:

adat bak Poteu Meureuhôm,
hukôm bak Syiah Kuwala,
qanun bak Putroë Phang,
reusam bak Lakseumana.

Lam tradisi seumuleuëng, geupeugah lé Teuku Raja Saifullah, ayah geupeusuleuëng bu aneuk. Bak watèë nyan, Sultan Inayat Syah geupeusuleuëng Sultan Alaidin geubantu lé duwa droë dayang keurajeuën. Hai nyan geukalön lé awak rayêk lam keurajeuën, lagèë mufti, kadhi malikôn adé, panglima prang, kaway luwa, kaway dalam, dan ban mandum keuluwarga turônan-turônan Raja-raja bak masa nyan.

Seumuleuëng jameun jinoë kön lé peuangkèë raja, tapi untôk geupeuhudép tradisi adat nyang tom na. Teuku Raja Saifullah watèë acara seumuleueng kadang-kadang dikeuë Gubernur/Wagub, Bupati, Wali Nnggroë, dan peureuté waki rakyat.

“ureuëng nyan mandum jeuët jamèë agông lam prosèsi Seumuleuëng nyan,” geupeugah lé Teuku Raja Saifullah

Harapan Raja Saifullah, tradisi nyan beuteutap geujaga dan geuhirö. Beugi Raja Saifullah, tradisi Acèh ibarat roh nyang mantöng udéb lam tubôh tiëb aneuk-aneuk Acèh hingga teutap suwah geubri nap'ah ngat udèb sabé.

“miseuë singöh maté lôn, na duëk pakat rayêk untôk geupiléh keulayi soë nyang gantoë seumuleuëng ngön seumeunap,” kheun Teuku Raja Saifullah Alaidin Riayat Syah.

Sabtu, 19 November 2022

Hikayat Malém Diwa Dari Piadah

Hikayat Malém Diwa Dari Piadah
Hikayat Malém Diwa Dari Piadah. (Foto: via google)
Achehnetwork – Malém Diwa nakeuh aneuk nibak Raja Tampôk, sidroë raja nyang mat paréntah di nanggroë Piadah nyang neuduëk nanggroë nyan nakeuh bak binèh kruëng Pasè. Nan Mak-geuh nakeuh Putroë Sahbawa. Nan Malém Diwa yôh manyakgeuh nakeuh Malém Diman, tapi gurèë-geuh nyang geubôh nan gobnyan jeuët keu Malém Diwa. Dalikha, aneuk gurèëgeuh, geupeujudô ngön malém diwa seubagoë calon peureumohgeuh, sabab jameun na geumeukaôy Raja tampôk ngön gurèë nyan, meunyö na aneuk singöh geuoeujudô antara aneuk raja tampôk ngön aneuk gurèë nyan. Tapi, yôh ubeut Malém Diwa kayém jak meu'èn bak rumoh gurèë, si Dalikha jihôi keu Malém Diwa  "adék".

Hai nyan keuh nyang jeuët keu mustahé meukawén duwageuh, teuma dudoë Dalikha, meukawén ngön Malém Panyang.

Lheuëh geumeureunoë ileumèë, gobnyan pih geujak meuranto ban saboh nyan, teukeudi Po meurumpok ngön 3 droë inöng laén, nakeuh Putroë Bungsu nyang trôn di Antara,
Putroë Alôih di Nata (Natal) dan na Putroë Meureundam Diwi di Lhôksinibong di binèh kruëng Jambô Ayé.

Kareuna lumpoë geuh hingga geujak meungembara geurumpok ngön Putroe Bungsu, sang-sang, bak watèë geumanoë bak saboh kulam geuteumeung ôk sidroë putroë. Putroë kerajeuën Antara (langèt) nyan, nakeuh aneuk tulôt nibak Raja Din,  geulumpoë cit meusigö ngön nyan gobnyan jikeuliléng lé uleuë. Hana trép lheuëh nyan, Malém Diwa, nyang jeuët geuubah wujud geuh jeuët keu eungkôt, geumeulanguë-languë lam kulam bak Putroë Bungsu manoë ngön dayanggeuh.

Paneuk calitra,Malém Diwa geucuë meuneungui Putroë hingga Putroë Bungsu han jeuët lé geupö u Antara.
Lheuëh nyan geumeuturi duwageuh, hana trép lheuëh nyan geumeukawén teuk duwageuh.

Ureuëng nyan duwageuh geuduëk di Malém Jawa, bak gampông Mak Malém Diwa, gampông nyan toë ngön Piadah. Hingga na sidroë aneuk agam nyang geubôh nan Ahmat. 'Oh watèë ka rayêk, si Ahmat jeuët keu ureuëng nyang akaijih that bingkèng ngön brôk akai. Na tom bak saboh uroë jipoh Makchikjih, hingga hana pah lé hubôngan antara Makchik ngön meulintèë-geuh (Peureumoh Malém Diwa).

Bak saboh uroë, bak watèë si Amat teungöh jimeu'én,hana jisaja jiteumeung meuneungui pö makjih nyang geusom lé ayahjih (Malém Diwa). Putroë Bungsupih geucok laju bajèë nyan bak jaroë si Amat, kareuna ka bosan bak geupiké keu udép nyan dan that rihôn keu ayahgeuh di keurajeuën Antara hingga geupö laju geuwoë keudéh u Antara meusigö geupeupö aneukgeuh (si Amat).

di Malém Diwa, nyang ka rap tiëp uroë sibôk peulôt manok hana di rumoh watèë keujadian nyan, teutapi hana trép lheuëh nyan deuh geukalön Putroë Bungsu ka meulayang-layang di andara ngön aneukgeuh. Malém Diwa cuma sikada deuh meudeungö nasihat keuseuneulheuëh peurumohgeuh,
kheun peurumohgeuh,
"Lheuëh lhèë gö keumeukoh,droëneuh suwah neujak tuëng lôn, meuhan lôn geupeukawén ngön ureuëng laén".

"Seumeuntara nyoë neujak u Nata di sinan droëneuh meukawén ngön Putroë Alôih, teutapi beuleuheuën-leuheuën, meuhan droëneuh teukapa rihôn keu wajah cidah Putroë Meureundam Diwi."

Hingga Malém Diwa geujak u Nata geubantu lé Dalikha ngön lakoë Dalikha Malém Panyang. Peuduka Lila, raja di Nata, geumeunyeurah keu gigèh ngön beuhê keu ban lhèë droë ureuëng nyan. Teutapi Putroë Alôih teutap han taklôk. Di keuë tingkap jurèë Putroë Alôih jitimoh sibak bak pineung nyang that manyang. Di ateuëh meugantung duwa boh boh pineung, saboh boh jih meuh nyang saboh teuk boh jih suwasa.
Soë beuranggasoë nyang jeuët pöt boh pineung nyan geupeukawén ngön Putroë Alôih.

Sampé watèë nyan ka na 99 agam nyang maté bak watèë geuneuk pöt boh pineung nyan sabab pah watèë jineuk ék pineung jilèwat röt keuë tingkap leumah putroë Alôih kareuna lalèë bak kalön putroë Alôih nyang cidah that hingga rhêt. Teutapi Malém Diwa geuyuë bantu bak tupè, bak kamuë, bak geusöng dan bak lhöng, hingga meuhasé keuh geuteumeung duwa boh pineung nyan.

Keuneulheuëh Malém Diwa geumeukawén ngön putroë Alôih dan geumeuhudép di Nata.

Bak saboh uroë Malém Diwa geulumpoë bahawa Putroë Bungsu lam bahya.

Bak keu singöh geucok buraq keu pö teuk u Antara geupeugöt droëgeuh keu ureuëng mita seureukah. Sinan meureumpok lom ngön aneukgeuh, si Amat jicalitra teuk bak ayahjih bahawa makjih geuneuk peukawén ngön Raja Muda. Malém Diwa ngön si Ahmat geupeugöt cara geuneuk lawan Raja Din ngön aneukgeuh Raja Muda, hingga Putroë Bungsu meuhasé geupeupluëng dan geupeuwoë lom lé Malém Diwa.

Teuma dudoë Malém Diwa pih ka geulumpoë lom keu Putroë Alôih ka lam bahya. Raja Cina meuhasé geupran Nata ka geupupluëng putroë Alôih geupasoë lam rumoh gaca.

ka geucok lé buraq di Malém Diwa geutrôn u nanggroë Pasè,  geublôh meupadup-padup boh teumpat blah röt timu Acèh keuseuneulheuëh trôk u Lhôk Sinibông nanggroë Raja Angkasah. Keurajeuën nyan ka jipeuancô dan ureuéng inan ka habéh jipajôh buët geureuda nyang tinggai cit sidroë inöng cidah yakni Putroë Meureundam Diwi sabab geusom lé ayahgeuh lam tông sira geuyuë prèh ureuëng peuseulamat. Hingga trôk keuh Malém Diwa dan meuhasé geupoh geureuda nyan.
Lheuëh nyan geumeukawén keuh ngön Putroë Meureundam Diwi.

Sabab lumpoëgeuh nyang na bahya nyang teuka, Malém Diwa geupageue beuteuga peutahanan bak teumpat barôgeuh. Hana trép lheuëh nyan trôh Raja Jawa, Malém Diwa pih ka putôh lom nyang keu lhèë gö teuk uroë bahgiya geuh.
Ngön éleumèë sihé si Raja Jawa meuhasé jipeugöt Malém Diwa lagèë mayèt, dudoë jipupluëng Putroë jipasoë lam rumoh gaca.

Teutapi Meureundam Diwi ka lheuëh geupeureunoë bak cicém bayeuën cara peupuléh Malém Diwa.
'Oh watèë ka sihat Malém Diwa geupö lom u Nata dan bak teumpat tinggai Dalikha untôk geubi haba bak Dalikha ngön putroë Bungsu puë-puë nyang ka teujadi.

Lheuëh nyan Malém Diwa geumeulayeuë u Cina. Teutapi watèë prang lam laôt rhêt geuh lam ië lheuëh nyan ji 'uët lé eungkôt pawôh. Eungkôt pawôh nyan maté lam laôt,lheuëh hany'öt u pulo Jawa. Hai nyan dudoë geukalön lé Malém Kaya, keurabat raja Jawa nyang teungöh mita angèn bak binèh laôt ngön peureumohgeuh. Lam pruët pawôh nyan geukalön na Malém Diwa nyang ka jeuët keu aneuk manyak lom. Hingga geupeularha lé Malém Kaya geubôh nan Malém Muda.

Bak watèë Malém Muda ka rayêk, Raja Muda geuneuk bi judô, teutapi Malém Muda han geutém seulaén Meureundam Diwi. Sinan keuh phôn punca karu hingga prang. Dalikha ngön Putroë Bungsu pih ka trôh keunan ngön pasukan Raja Jawa pih taklôk dan maté, dan Meureundam Diwi ka meuhasé jipeulheuëh. Prang lawan Cina pih meuhasé dan Putroë Alôih pih lheuëhgeuh dari glap gaca.

Awaknyan mandum geuwoë lom u Nata dan dari sinan geuwoë lom bak teumpat maséng-masénggeuh dum. Si Amat jeuët keu Raja Peubantu bak Keurajeuën Angkasa geumeunikah ngön Janagaru, putroë Raja Muda bak keurajeuën nyan.

– Seuleusoë –


Minggu, 13 November 2022

Kisah Abu Yahya Shuhaib,Sahabat Rasulullah Nyang Rila Neukurbeuën Hareuta Deumi Hijeurah

Kisah Abu Yahya Shuhaib,Sahabat Rasulullah Nyang Rila Neukurbeuën Hareuta Deumi Hijeurah
ilustrasi (Foto: via republika.co.id)
Acehnetwork – Cahya iman jeuët jitamöng lam até beuranggasoë nyang Geukheundak lé Allah. Adakpih, keureuna hidayah nyan, sidroë-droë ureuëng dumpuë geutém kurbeuën atrageuh deumi geuhijeurah bak jalan Allah.

Lagèë saboh kisah inspiratif dari salah sidroë sahabat Nabi Muhammad SAW, Abu Yahya Shuhaib bin Sinan. Gobnyan rila neutinggai hareuta meukuyan nyang geupeusahoë nibak hasé meuneukat nyang ka meuthôn-thôn di Meukkah deumi geuhijeurah sajan Rasulullah SAW.  Abu Yahya Shuhaib bin Sinan nakeuh antara sahabat Nabi SAW nyang ikôt seureuta peuran peunténg lam paréstiwa hijeurah u Madinah.

Geukutép artikel bak laman About Islam, Suhaib lahégeuh bak lingkungan nyang peunoh keunyamanan dan keumèwahan. Ayahgeuh nakeuh sidroë gubernur nyang jithèë di Irak seugohlom trôh Éseulam keunan. Ayahgeuh nakeuh peujabat nyang langsông geubôh lé Kisra atawa maharaja Parsia.

Sumbê laén geupeugah ureuëng nyan nakeuh ureuëng-ureuëng Arab nyang pinah u Irak. Tapi, bak saboh masa nanggroë nyan jeuët keu sasaran bansa Rumawi nyang trôh jiprang dan jidrop ureuëng teumpat nyan,teumasôk shuhaib.

Lheuëhnyan,Gobnyan jipeubloë keunoë keudéh lé cedaga-cedaga berlian. Masa ubeut-ubeut ngön reumajageuh nakeuh di nanggroë Rumawi Timu (Keurajeuën Byzantium), lidah ngön dialèkgeuh ka meuubah jeuët keu dialèk Rumawi.
Lheuëh nyan Gobnyan geumeuranto dari Rumawi geugrak langkah nyang panyang hingga keuneulheuëh trôh u kuta Meukkah.

Majikan-geuh teutarék keu gobnyan sabab gobnyan lisék ngön caröng, jeumöt an sifeuëtgeuh nyang teupat that hingga Shuhaib geupeubibeuëh atawa geupeumardéhka (hana jeuët lé keu budak). Gobnyan pih jibi (lé majikan) keuseumpatan untôk meudagang sajan majikan-geuh. Namun bak watèë trôh u Meukkah, gobnyan geupeukurbeuën mandum nyan dan geuseurahkan tubôh geupeuhah haté untôk cahya Éseulam.

Watèë di Makkah, Shuhaib jeuët keu sidroë Muslim nyang seutiya an ta'at that keu agama barôgeuh. Gobnyan meuteumeung deungö langsông dakwah agama Éseulam nibak Nabi SAW. Bak watèë nyan keuh, gobnyan geumeujanji seutiya keu Éseulam.

Namun, bak watèë Éseulam ka mulai jithèë lé ureuëng ramè, ramè Muslim nyang jiélanya lé kawôm kaphé Quraisy. Teumasôk Shuhaib, nyang jiélanya ngön jipeu’èlèh sabab sidroë muslim.

Bak watèë Rasulullah SAW keuneuk jak hijeurah, Shuhaib geuteupuë an meunurøt rancana gobnyan jeuët ureuëng keu lhèë lam hijeurah nyan geupeungön Rasulullah SAW ngön Abu Bakar. Teutapi, ureuëng-ureuëng Quraisy ka lheuëh jiatô peuseuniëp bak malam nyan untôk jiteugah hijeurah Rasulullah.

Awaknyan ka jipeugôt jaga untôk jiceugah ngön jicok hareutageuh hingga gobnyan han jeuët geujak hijeurah bak watèë nyan dilèë. Rasulullah ngön sahabatgeuh meuhasé lheuëh bak malam nyan beureukah bak Allah SWT.

Bak saboh watèë, gobnyan geubeurusaha geuèlak nyang jitudôh lé kawôm Quraisy deungön geuseumulét hingga bak watèë kawôm Quraisy lalè, gobnyan langsông geuék ateuëh unta langsông geupeupluëng deungön that tajam. Lheuëh nyan, kawôm Quraisy jipicrok di likôt,hingga trép bak trép juteumeung.

Bak watèë ka meukeuë-keuë, Shuhaib geuancam awaknyan ngön aneuk panah nyang na lam baluëmgeuh ngön nyan sanggôp geupoh awaknyan mandum. Namun, Shuhaib pih geutawarkan cit meunyö awaknyan seutuju, gobnyan akan geupeuleumah teumpat geukeubah hareutageuh, nyang peunténg bèk jiganggu hijeurah gobnyan.

Pasukan Quraisy nyan teutarék ngön tawaran nyang keu akhé nyan an seutuju jiteurimöng hareuta seubagoë imbalan. Awaknyan jipatéh haba Shuhaib lantaran  Shuhaib ureuëng teupat that akai bagi kawôm Quraisy.

Shuhaib pih geulanjôt lom perjalanan hijeurahgeuh hingga keuneuneulheuëh meuhasé meureumpok Rasulullah SAW di Quba. Bak watèë Rasulullah geukalön,  Rasulullah geusambôt ngönn seunang até sira geukheun, "Wahé Abu Yahya! Meuneukat nyang that meuuntông! Meuneukat nyang meuuntông!"

Dan bak watèë nyan, geupeutrên saboh ayat:
"An na di antara manusya nyang geutém teubôh droëgeuh deumi geuharap ridha Allah, an Allah Maha Peunyantôn keu hamba-hamba-Geuh." (QS. Al-Baqarah: 207).[]


Sabtu, 12 November 2022

Tamasya Laôt Lancôk Acèh Utara

Tamasya Laôt Lancôk Acèh Utara
Peumandangan pasi Lancôk ||  Foto ajjn.net
Achehnetwork – Pasi Lancôk nakeuh saboh panté nyang na di binèh laôt Acèh Utara, panté nyan na panorama nyang cidah. Panté nyan neuduëk di gampông Lancôk, Keucamatan Syamtalira Bayu, Kabupatèn Acèh Utara, salah saboh tamasya di da’irah nyan. Sinan pih na keudè ngön jambô-jambô bak binèh laôt nyan.

Ngat peungunjông seunang bak teumpat nyan, ladôm jambô geupeugöt ngön cukôp göt geutamah tutuë ngön taman-taman. Ramè that ureuëng jak keunan geujak mita angèn sira geukeumalön umbak jiék-trôn bak binèh laôt. Teumpat tamasya nyan ramè dum teuka ureuëng dari meubagoë da’irah geupeuhabéh masa akhé peukan ngön keuleuargageuh na cit nyang jak deungön ngön.

Tamasya Laôt Lancôk Acèh Utara
Foto: Steemit.com
Jinoë, laôt nyan ka ramè ureuëng nyang teuka keunan, na dari luwa da’irah puë lom ureuëng dalam. Panté nyan pih ka rapi dan geutata ngön lagak.

Meunyö meuheut jak u panté Lancôk, jeuët neujak röt jalan Mèdan-Banda Acèh,lheuëh nyan neuwét röt jalan geunirèng Lapangan Bayu nyang pah di keuë gantô Keucamatan Syamtalira Bayu. Neuikôt laju jalan nyan hingga abéh sampé trôh binèh laôt nyan.

Tamasya Laôt Lancôk Acèh Utara
Foto: iTrip.id
Laôt nyan aman cit bagi ureuëng hawa manoë atawa meulanguë-languë. Inan na cit geupeusèwa ban untôk meulanguë.

Inan na cit ureuëng nyang jak keumawé bak binèh laôt nyan, na nyang trôh dari luwa da’irah atawa ureuëng dalam nyang keumawé inan sira geupeurasap peumandangan laôt nyan. Meunyö neujak keunan hana neuba kawé tapi meuheut neuk keumawé, teunang, inan na cit teumpat bak geupeusèwa kawè nyang leungkap seureuta umpeuën pih na inan. Inan murah that geupeusèwa, mulai yum Rp.5.000 sampé Rp. 10.000 teugantung dari tipe alat kawé nyang neuk sèwa.
 

Sinan, droneuh akan meurasa laneun bak neudeungö su umbak ngön lantunan musik. Seulaén neunikmati peumandangan laôt, inan na cit geuseudia kuliner nyang mangat-mangat meuteuntèë, lagèë Mi Biëng, Udeuëng ngön Tirom.[]


Kamis, 10 November 2022

Keurajeuën Jeumpa Ngön Turônan Salman Al-Parsi

Keurajeuën Jeumpa Ngön Turônan Salman Al-Parsi
Monumèn Raja Jeumpa di Gampông Blang Seupeuëng  (Foto Steemit.com)
ACHEHNETWORK.COM – Keurajeuën Jeumpa nakeuh salah saboh keurajeuën Éseulam di Sumatra bak abad keu 7 Masihi. Nyang peudöng keurajeuën nyan nakeuh Salman Al-Parsi. Nanggroë keurajeuën Jeumpa nakeuh wilayah Kabupatèn Bireuën jinoë. Keurajeuën Jeumpa runtôh nibak thôn 880 Masihi.

Bak thôn 1930 lawét jikuwasa Hindia Olanda, Jeumpa jeuët keu saboh da’irah deungön pomeuréntahan droë nyang geumat lé sidroë Ulèëbalang.
Masa jinoë Jeumpa jeuët keu keucamatan lam Kabupatèn Bireuën.

Kabupatèn Bireuën lam ceunatan seujarah geuturi seubagoë nanggroë Jeumpa. Jameun Jeumpa nakeuh saboh keurajeuën ubit di Acèh. Meunurôt Ibrahim Abduh lam Ikhtisar Radja Jeumpa, pusat Keurajeuën Jeumpa neuduëk di gampông Blang Seupeuëng, Keucamatan Jeumpa, Kabupatèn Bireuën (jinoë).
Meunyö takalön seucara geografis, keurajeuën Jeumpa neuduëk lam wilayah nyang meucöt atawa meubukét-bukét nibak phôn binèh kruëng Peudada blah röt barat sampé u Panté Kruëng Peusangan blah röt timu.

Bak awai abad keu 8 sidroë aneuk muda dari Indiya nyang nangeuh Abdullah geutamöng u pusat keurajeuën lam kawasan Blang Seupeuëng ngön kapai dagang röt Kuwala Jeumpa tujuwangeuh geuneuk meukat.

Abdullah lheuëh nyan geuduëk sinan sira geupeureunoë éleumèë agama Éseulam keu ureuëng sinan. Ureuëng lam nanggroë nyan deungön seunang haté geuteurimöng agama Éseulam sabab galakgeuh keu peurangui Abdullah nyan nyang leumbôt. Abdullah lheuëh nyan geupeukawén ngön putroë raja nyang nan Ratna Keumala. Dudoë Abdullah geubôh keu raja geugantoë ayahtuwangeuh, lheuëh nyan wilayah nyan geubôh nan keurajeuën Jeumpa.

Deungön na keurajeuën Éseulam Jeumpa nyoë jeuët keuh tapeuseutöt seujarah geupeudöng Keurajeuën Peureulak nyang geuanggap seubagoë keurajeuën Éseulam phôn di Nusantara. Peureulak bak thôn 805 M nakeuh bandar peulabôhan nyang pokuwasa peudagang turônan Parsi nyang geupimpén lé sidroë turônan Raja Éseulam Jeumpa Peungèran Salman al-Parsi deungön Putroë Manyang Seuludang nyang nangeuh Meurah Syahir Nuwi. Seubagoë saboh peulabôhan dagang nyang maju ngön aman jeuë keu teumpat peuniyôh kapai dagang Muslim Arab ngön Persia.
Meusabab nyan keuh agama Éseulam di da’irah nyan timoh ngön meutamah ramè, hai nyan sabab lê nyang kawén antara cèdaga muslém ngön ureuëng inöng bak teumpat nyan, hingga lahé keuh turônan darah Arab ngön Persia nyang kawén ngön aneuk dara Peureulak. Kaadaan nyan keuh teudöng keurajeuën Éseulam Peureulak Phôn, bak uroë seulasa buleuën Muharam, thôn 840 Masihi.

Seulôtan phôn keurajeuën nyan nakeuh turônan Arab Quraisy nyang nangeuh Maulana Abdul Azis Syah, meulakab Seulôtan Alaiddin Sayyid Maulana Abdul Azis Syah. Meunurôt Wan Hussein Azmi, peudagang Arab ngön Persia nyan teumasôk lam golongan Syi’ah. Wan Hussein Azmi lam "Éseulam di Acèh" geukayét awaknyan trôh deungön Revolusi Syi’ah nyang teujadi di Persia thôn 744 – 747.

Keurajeuën-keurajeuën ubit di Acèh bak masa nyan teumasôk Jeumpa ka teujadi paseuëng surôt. Hai nyan lheuëh teuka Portugéh u Malaka bak thôn 1511 lheuëh nyan dudoë trôh Olanda. Olanda jicok Acèh bak thôn 1904, bak watèë Olanda meuhasé jiduëk bèntèng Kuta Glé di Batèë Iliëk, blah röt barat Kabupatèn Bireuën.
Deungön Peuneutôh pomeuréntah Nederlands Indie bak 7 Sèptèmbë thôn 1934, Acèh jibagi jeuët keu nam boh Afdeeling (distrik) nyang geupimpén lé Asistèn Rèsidèn.
Seulaén Onder Afdeeling, na cit meupadup-padup boh da’irah Ulèë Balang (Zelf Bestuur) nyang jeuët geuatô nanggroë droë keu droë, ya'ni Ulèë Balang Keureutoë, Geureugok, Jeumpa dan Peusangan, nyang geupimpén lé Ampôn Chik atawa Teuku Chik (meunyö di Keureutoë nakeuh Teuku Chik Ditunong kön Teungku Chik Ditunong nyan nakeuh salah kaprah ureuëng Acèh jinoë).

Tagisa lom bak bhaih Keurajeuën Jeumpa.
Raja phôn keurajeuën Jeumpa nakeuh Syahriansyah Salman Al-Parsi nyang meuasai dari Champia, Persia. Gobnyan geupeudöng keurajeuën nyan bak thôn 770 Masihi lheuëh geumeukawén ngön sidroë putroë Acèh nibak saboh keurajeuën Hindu purba. Turônan nibak Syahriansyah Salman Al-Parsi jeuët keu Meurah atawa peunguasa nibak keurajeuën-keurajeuën di Pulo Sumatra. Syahriansyah Salman geubôh aneukgeuh nyang nan Syahri Poli jeuët keu peunguasa wilayah Poli. Seulaén nyan, gobnyan pih geubôh aneukgeuh nyang nan Syahri Nawi seubagoë peunguasa wilayah Peureulak. Wilayah Poli lheuëh nyan keumang jeuët keu keurajeuën Pedir, seudangkan wilayah Peureulak keumang jeuët keu keurajeuën Peureulak. Aneuk nyang paléng tuha nibak Syahriansyah Salman Al-Parsi nyang nan Syahri Tanwi jeuët keuh peuwaréh keurajeuën Jeumpa, seudangkan aneukgeuh nyang paléng muda nyang nan Syahri Duli jeuët keu raja di keurajeuën Indra Purba di Acèh Rayêk. Ban 4 droë turônan aneukgeuh keuh meuasai sukèë imum peuët.

Syahriansyah Salman Al-Parsi nakeuh turônan nabi Muhammad nibak garéh turônan Ali bin Abi Thalib dan Husain bin Ali. Hai nyan karna geulakap “Syahri” bak gobnyan. Lakap nyan geubôh bak turônan Husain bin Ali ngön putroë raja Persia nyang nangeuh Syahri Banun.

Meunurôt silsilah turônan Sultan-Sultan Meulayu, nyang geupeutubiët lé keurajeuën Brunei Darussalam seureuta kesultanan Sulu-Mindanao, keurajeuën Ésulam Jeumpa geupimpén lé sidroë Peungèran dari Parsia (India Belakang) nyang nangeuh Syahriansyah Salman atawa Sasaniah Salman nyang kawén ngön Putroë Mayang Seuludang dan na meupadup-padup droë aneugeuh, antara nyan na Syahri Poli, Syahri Tanti, Syahri Nuwi, Syahri Dito seureuta Makhdum Tansyuri nyang jeuët keu mak nibak Seulôtan phôn keurajeuën Éseulam Peureulak nyang geupeudöng bak thôn 805 Masihi.

Senin, 07 November 2022

Seumeujid Raya Baiturrahman, Keubanggaan ureuëng Acèh Nyang Ka Jiarông Masa

Seumeujid Raya Baiturrahman, Keubanggaan ureuëng Acèh Nyang Ka Jiarông Masa
(Foto Ist)
ACHEHNETWORK.COM – Meunyö na saboh teumpat nyang suwah neujak saweuë u Banda Acèh, teumpat nyan nyankeuh Seumeujid Raya Baiturrahman. Nyankeuh nyan saboh situh meuseujarah nyang ka na seujak meucuhu Keurajeuën Acèh sampé 'an jinoë mantöng jidöng ngön köng. Seumeujid nyan ka lheuëh jilalui meubagoë macam hai nyang teujadi, mula phôn tragèdi jitêt lé Olanda bak thôn 1873 masihi sampé tragèdi tsunami bak akhé thôn 2004 masihi.

Seumeujid Raya Baiturrahman awai phôn geupeugöt bak masa Keurajeuën Acèh. Meububông seumeujid nyan geupeugöt lagèë ciri khaih seumeujid-seumeujid laén di Nusantara bak masa nyan, bubông meusagoë meususôn peuët boh bubông.

Na duwa boh vèreusi seujarah teuntang riwayat geupeugöt seumeujid nyan. Ladôm sumbê geupeugah seumeujid nyan geupeudöng phôn bak thôn 1229 masihi lé Seulôtan Alauddin Johan Mahmudsyah. Teuma, sumbê nyang laé geupeugah seumeujid nyan geupeugöt lé Seulôtan Iseukanda Muda bak thôn 1612 masihi.

Lam sipanyang masa, seumeujid nyan tom jitêt lé Olanda yôh watèë jiprang Koetaradja (Banda Acèh) bak thôn 10 April 1873 masihi. Runtôh beunangun seumeujid teupancéng seumangat perlawanan ureuëng Acèh bak masa nyan. Ureuëng nyan geumeujuwang geupeutheun seumeujid sampé meulagoë darah. Lam prang nyan, awak Olanda maté sidroë panglima jih, Mayor Jeuneural Johan Harmen Rudolf Köhler bak thôn 14 April 1873 masihi.

Geudông seumeujid dudoë jipeugöt lom lé awak Olanda ateuëh paréntah Jeuneural Van Der Heijden. Jipeugöt keulayi seumeujid nakeuh jineuk cok haté ureuëng Acèh ngat jeuët jiduëk Olanda di Kutaraja. Seumeujid Raya Baiturrahman jipeugöt keulayi bak thôn 1879 – 1881 M. Arsitektur geudông nyang barô nyan geupeugöt lé de Bruchi nyang geucok curak Moghul (India).

Seumeujid nyang neuduëk bak pusat Kuta Banda Acèh nyan lheuëh nyan na meupadup-padup gö ka geupeuluwah. Phôn-phôn geupeuluwah bak thôn 1936 masihi. Ateuëh paréntah Gubernur Jeuneural A. PH. Van Aken, geupeugöt duwa boh kubah blah röt wië ngön blah röt uneun seumeujid. Lheuëh nyan, bak thôn 1958 - 1965 masihi, geudông seumeujid nyan geupeuluwah lom. Watèë geupeuluwah nyang keu duwa gö nyan geutamah duwa boh kubah teuk ngön duwa krak meunara blah röt barat.

Bak thôn 1992 masihi, geutamah lom duwa boh kubah ngön limöng boh meunara. Lheuëh nyan geupeuluwah leuën lom mandum luwah 16.070 mètè persegi.
Yôh watèë tragèdi tsunami bak thôn 26 Disèmbê 2004, seumeujid nyan seulamat adak pih na bacut nyang reulöh.

Teuma na geurènovasi sampé abéh beulanja Rp20 miliya. Pèng nyan meuasai nibak beunantu dônya internasyonal, antara laén nakeuh Saudi Charity Campaign. Geurènovasi nyan lheuëh bak 15 Januari 2008 masihi.

Lheuëh keuseuneulheuëh bak thôn 2015 masih yôh watèë doto Zaini Abdullah-Muzakir Manaf geuduëk Gubernur-Wakil Gubernur Acèh, seumeujid nyanb geurènovasi. Geupeugöt lagèë suwasana seumeujid Nabawi di Madinah,  geupasang 12 boh payông elektrik, basement teumpat tuëng ië seumayang, teumpat parkir lom dimiyub tanoh, nyan mandum lheuëh geupeugöt bak thôn 2017 masihi.

Rèplika beuntuk aseuli Seumeujid Raya Baiturrahman seugohlom jitêt lé Olanda.
Rèplika beuntuk aseuli Seumeujid Raya Baiturrahman seugohlom jitêt lé Olanda.
Seumeujid Raya Baiturrahaman nyang jipeugöt laén lé Olanda. Gamba thôn 1880.
Seumeujid Raya Baiturrahaman nyang jipeugöt laén lé Olanda. Gamba thôn 1880.
Di keuë Seumeujid Raya Baiturrahman thôn 1942.
Di keuë Seumeujid Raya Baiturrahman thôn 1942.
Seumeujid Raya Baiturrahman seukita thôn 2003.
Seumeujid Raya Baiturrahman seukita thôn 2003.
Seumeujid Raya Baiturrahman jinoë. Thôn 2022.
Seumeujid Raya Baiturrahman jinoë. Thôn 2022.
Nyan keuh nyan riwayat seumeujid Raya Baiturrahman nyang ka jiarông masa, seumoga beu sabé jeuët keu teumpat geumeupayông ban mandum ureuëng mukmin lam dônya.

Seujarah Nanggroë Manggéng Di Barat Daya Acèh

Seujarah Nanggroë Manggéng Di Barat Daya Acèh
Seujarah Nanggroë Manggéng Di Barat Daya Acèh (Foto Dok.)
ACHEHNETWORK.COM – Manggéng mula phôn nibak peumukiman ubit bak binèh kruëng, jinoë ka maju jeuët keu saboh kuta ubit di Barat Daya Acèh.

Da’irah nyan na cit seujarah nyang panyang di miyub kuwasa Keurajeuën Acèh Darussalam. Lam saboh peuta tuha keuneubah Keurajeuën Acèh, kawasan nyan geutuléh deungön nan Bandar Mankin (بندر مانكين) meusandéng ngön Susôh an Labuhan Haji. Peuta nyan geutuléh lé Muhammad Ghauts Saiful 'Alam Syah, nakeuh sidroë kartograf (Awak Peugöt Peuta) abad keu 19 Masihi.

Peuta lam aksara jawoë nyan geupeugöt bak thôn 1850 bak masa pomeuréntahan Seulôtan Ibrahim Mansyur Cah. Ngön siôn surat, peuta nyan geypeuleumah bak peunguwasa Turuki  Ôseumaniyah di Istanbul. Geuba lé utôsan Sidi Muhammad meusigö geuba ngön surat penegasan hubôngan Acèh - Turuki nyang ka geujalén seujak abad keu 15.

Geulakap nan bandar lé kartograf Keurajeuën Acèh tentèë na seubab. Mungkén saweuëb inan na buët-seumeubuët meukat-meuneukat ngön komonitah peunténg bak masa nyan.

Ureuëng-duëk inan geupeugah meuasai di Acèh Rayêk nyang neuteuka watèë masa phôn geupeuluwah Keurajeuën Acèh u wilayah blah röt barat pulo Sumatra. Lheuëh nyan barô trôh etnis Minangkabau nyang trôh meutahap-tahap, lheuëh nyan barô teujadi akulturasi (meujampu) budaya. Ureuëng nyan geupeugöt komunitah meugoë lom geupuga tanoh-tanoh barô atawa lampôh-lampôh barô bak geuseumula seunaman. 

Dari jameun kön padé ka jeuët keu komoditaih peunténg. Bungong lawang, lada ngön boh pala pih komoditaih laén nyang meujaya di sinan. Sampé 'an jinoë boh pala mantöng meuyum, teuma nyang laén ka jareuëng. Mungkén dabeuëh-dabeuëh nyan nyang na tom jeuët keu barang meuneukat bak peulabôhan tuha inan.
Meubagoë macam bijèh phôn dabeuëh nyan geuba lé ureuëng meukat nyang piyôh bak peulabôhan nyan, atawa geukirém langsông dari nang Keurajeuën. Lheuëh nyan geukeumbangkan lé ureuëng Manggéng.

Nanggroë Manggéng jitamöng lam wilayah Acèh Barat Daya jinoë. Meubeunteuëng nibak Ujông Lhôk Pawôh nyang siceuë deungön Lhôk Pawôh Barôh (Tangan-Tangan) sampé u Kuwala Pawôh Barô (Kruëng Barô) siceuë deungön Labôhan Haji. 

Jameun, Manggéng nakeuh da’irah keukuasaan peunoh Keurajeuën Acèh. Geuweuëk jeuët keu duwa boh wilayah nanggroë Ulèëbalang, ya'ni Manggéng (dari Kruëng Manggéng sampé Lhôk Pawôh) ngön Bak Weuë (dari Kruëng Manggéng sampé Kruëng Barô). Banduwa nanggroë Ulèëbalang nyan di miyub pomeuréntahan sidroë raja.

Meunurôt geupeugah lé ureuëng inan, raja phôn nakeuh Datôk Beusa (Datuk Besar) nyang na hubôngan keuluarga ngön Seulôtan Éseukanda Muda. Geupeugah, masa Seulôtan Alauddin Jauhar Alamsyah (1795 – 1824) na tom geujak atô keulayi nanggroë Manggéng sabab Seulôtan beungèhgeuh keu Datôk.
Hai nyan meusabab pokuwasa Manggéng han geutém bayeuë upeti lé u nang Bandar Acèh Darussalam. Lheuëh keujadian nyan, barô keuh seuleusoë karu antara nanggroë Manggéng ngön Nang Keurajeuën di Bandar Acèh Darussalam.

Lheuëh hana lé Datôk Beusa, tampôk kuwasa geumat lé Datôk Muda, lheuëh nyan Datôk Cut Amat, Datôk Cut Hajat, Datôk Nyak Dôlah, Teuku Raja Géh lheuëh nyan Teuku Sandang nyang jiböh  lé Olanda u Batavia (Jakareuta jinoë). Seulama Teuku Sandang dipeuaséng, nanggroë Manggéng geupimpén lé Teuku Cut Mamat (aneuk nibak Teuku Raja Géh). Hana trép nibak nyan gobnyan pih geugantoë lé Teuku Muda Nana deungön peumangkèë Nyak Blang. 

'Oh lheuëh trôh neuriwang lom Teuku Sandang, gobnyan geuangkèë lom jeuët keu raja Manggéng. Na meupadup trép geumat pomeuréntahan lom,gobnyan geugantoë lom lé Teuku Raja Éseukanda bak thôn 1933. Gobnyan nakeuh raja keuseuneulheuh nanggroë Manggéng.

Pusat nanggroë Manggéng nyang phôn that neuduëk bak babah kruëng Manggéng (antara Aluë Rambôt - Padang Meurandéh). Lheuëh nyan geupinah u Gampông Blang Manggéng, Tokoh, Padang, nyang keuseuneulheuëh u Kedai.

Meugantoë masa nanggroë Manggéng geuparéntah lé raja, sampé masa Olanda jiteuka. Lheuëh meurdéhka, wilayah Ulèëbalang Bak Weu jeuët keu Keumukiman Suak Beurembang dan wilayah Ulèëbalang Manggéng jeuët keu Keumukiman Ayah Gadéng. Sabab luwah that, hingga jinoë geuplah lom jeuët keu 6 boh mukim lam duwa boh keucamatan ya'ni Manggéng ngön Lembah Sabil.

Nanggroë Manggéng geutandatangan korte verklaring (peujanjian paneuk) seubagoë tanda tundôk keuPomeuréntah Olanda, bak thôn 1881. Tapi wilayah nyan han jeuët cit jikuwasa peunoh lé Olanda, sabab na perlawanan nibak ureuëng-ureuëng inan nyang geulawan peunjajah. Hana meusaboh pih tangsé nyang meuhasé jipeudöng di sinan. Cuma di Blangpidië sagai nyang jiteumeung peugöt tangsé nyan, nyang jeuët keu pusat Olanda di Acèh Barat Daya.

Dari Manggéng na sidroë peugagaih perlawanan. Gobnyan jithèë seubagoë sidroë pahlawan da’irah nyang paléng meujasa. Nangeuh Teungku Peukan. Gobnyan seucara trang-trang geuprang Olanda di Blangpidië.

Cara prang nyang hayeuë ngön beuhê di Tgk Peukan sampé-sampé marsose han meuho-tunongbarôh, pah bak watèë mata-uroë keuneuk tubiët bak 10 uroë buleuë Sèptèmbê 1926. Prang rayêk nyan lê that teuntra Olanda ngön Laskar Mujahiddin nyang meuninggai inan, teumasôk gobnyan (Tgk Peukan). adak pih gobnyan ka meuninggai, seumangat peujuwangan sang pahlawan teutap geupeulanjôt lé geuneurasi-geuneurasi sampé Jeupang teuka.[]


Minggu, 06 November 2022

Seujarah Rumoh Teungku Chik Awé Geutah

Seujarah Rumoh Teungku Chik Awé Geutah
Seujarah Rumoh Teungku Chik Awé Geutah (Foto via google)
ACHEHNETWORK.COM – Teungku Chik Awé Geutah nakeuh sidroë 'ulama chik nyang neuteuka u Acèh nibak abad keu 13 gobnyan geuduëk meuneutap ngön geupeukeumang agama Éseulam nyang aman ngön damè sampé gobnyan neuwafeuët di gampông nyan.

Lam ceunatat seujarah Bireuën jithèë seubagoë nanggroë Jeumpa, Jeumpa nakeuh saboh keurajeuën ubit  nyang phôn that di Acèh. Meunurut Ibrahim Abduh lam Ikhtisar Radja Jeumpa, Keurajeuën Jeumpa neuduëk di  gampông Blang Seupeuëng, Keucamatan Jeumpa, Kabupatèn Bireuen (jinoë).

Teungku Chik Awé Geutah  nan aseuligeuh  Syaikh Abdurrahim Bawarith al-Asyi nakeuh aneuk nibak Syaikh Jamaluddin al-Bawaris dari Zabid Yaman. Deungön adoëgeuh Syaikh Abdussalam Bawarith al-Asyi, ngön tujôh droë ulama laén, antara nyan nakeuh Teungku di Kandang ngön Syaikh Daud Ar Rumi, ureuëng nyan geujak u Acèh. Teungku Syaikh Abdurrahmin keuneulheuëh geupiléh geuduëk di nanggroë Jeumpa deungön meupadup-padup droë peungikôtgeuh, teuma ulama-ulama nyang laén bunoë geujak ho laén teuma.

Meunurôt calitra watèë phôn geupuga tanoh untôk geumeugampông di sinan bak tanoh nyan lê that jitimoh bak awé, Syeikh Abdurrahim geukalön na sibak bak awé meucahya. 'Oh watèë geukoh awé nyan jitubiët geutah. Sampé keuh dudoë  teumpat nyan geubôh nan Awé Geutah an lheuëh nyan éleumèë agama Éseulam mula geupeureunoë lam da’irah nyan. Gobnyan seumakén trép makén jituri ban sigom Acèh seubagoë sidroë ulama Sufi. Sampé na meupadup-padup boh keurajeuën Éseulam nyang na di Acèh bak masa nyan geujalén keurija-sabansaré ngön nanggroë Awé Geutah. Awaknyan (Keurajeuën Éseulam) geukirém utôsan khusuih u Awé Geutah ngat geumeugurèë bak Teungku Syeikh Abdurrahim. Meusabab nyan keuh bak masa nyan aneuk muridgeuh nyang teuka dari luwa Awé Geutah geulakap nan Syeikh Abdurrahim seubagoë Teungku Chik Awé Geutah.

Rumoh Tgk. Chik Awè Geutah na di Gampông Awé Geutah, Keucamatan Peusangan Siblah Kruëng, Kabupatèn Bireuën.
Rumoh Tgk. Chik Awé Geutah meuhadap u barôh luwah  19,00 x 11,00 mètè. Rumoh nyan geupeugöt dari kayèë meububông ôn meuriya.
Rumoh nyan rap saban cit lagèë rumoh Acèh nyang na ciri khaih Acèh lagèë rumoh Iseutana Tun Sri Lanang, Rumoh Cut Meutiya, Rumoh Cut Nyak Dhiën.

Rumoh Tgk. Awé Geutah meuwareuna suklat lagèë wareuna aseuli kayèë.
Blah röt keuë rumoh na seuramoë peuët sagoë,blah röt keuë seuramoë meutumpang ngön duwa krak tamèh meusagoë lapan. Blah röt yub seuramoë nyan na rinyeun nyang meuhubông seuramoë ngön pintô tamöng. Bak binèh-binèh rinyeun wië ngön uneun na geulukéh ornamèn meucurak bungong puta taloë lhèë ngön ornamèn bungong seulanga. Ornamèn nyan geuuké  dari yub sampé u ateuëh rinyeun nyan. Blah röt sagoë yub seuramoë na ornamèn meucurak meulatang unoë meugantung atawa meubeuntuk jantông nyang meujampu ngön suneuké bungong seulanga.

Seujarah Rumoh Teungku Chik Awé Geutah

Neujak saweuë rakan keunan sigö-gö..!!


Sabtu, 05 November 2022

Euncit Keuneubah Keurajeuën Ulèë Balang Trumon

Euncit Keuneubah Keurajeuën Ulèë Balang Trumon
Euncit Keuneubah Keurajeuën Ulèë Balang Trumon (Foto Ist)
Achehnetwork – Nanggroë Trumon nakeuh saboh wilayah Keu-ulèëbalangan lam Keurajeuën Acèh Darussalam nyang jinoë beukaih keurajeuën Ulèëbalang nyan neuduëk di Kabupatèn Acèh Seulatan, Provinsi Acèh.

Di sinan na saboh beunangôn bèntèng Kuta Batèë nyang geupeugöt yôh watèë Keurajeuën Trumon lam jaroë Teuku Raja Fansuri Alamsyah nyang kadang-kadang geukheun Teuku Raja Batak. Bak masa nyan, Trumon meucuhu ngön jaya sampé geucitak mata-pèng droë seubagoë alat tuka nyang sah nibak masa nyan.

Teuku Raja Batak nyan nakeuh raja keu lhèë, geugantoë ayahgeuh Teuku Raja Bujang nyang ka awai geuteurimöng tampôk kuwasa nibak abuchikgeuh ya'ni Teuku Djakfar nyang peudöng phôn Keurajeuën Trumon ngön Keurajeuën Singké (Singkil).

Euncit Keuneubah Keurajeuën Ulèë Balang Trumon
Euncit Keuneubah Keurajeuën Ulèë Balang Trumon

Beunangôn Meuseujarah

Seulaén geungui seubagoë bèntèng peutahanan, bèntèng nyan geungui cit seubagoë gantô pusat bak geuatô pomeuréntah lé Raja. Lam bèntèng nyan na cit meuligoë Raja an saboh geudông teumpat geukubah peukakaih ngön dabeuëh peunténg laén atra Keurajeuën.

Luwah beunangun nyan nakeuh seukita 60 x 60 mètè,manyang nakeuh kira-kira peuët mètè. Meunyö keuteubai bintéh na simètè ngön lhèë lapéh. Bintéh blah röt luwa geupeugöt ngön batèë bata, lheuëh nyan batèë pasi na teubai meu 30 sentimètè, lheuëh nyan bintéh blah röt dalam geupeugöt ngön bata tanoh kliët.
Bak seulingka bèntèng nyan na saboh balè sidék. Balè nyan béyasa geungui watèë geuduëk pakat atawa geumucawarah deungön sidang-sidang adat keurajeuën nyang geupimpén langsông lé Raja. Selaén nibak nyan inan na cit rumoh sula (peunjara). Sula nakeuh beusoë-beusoë nyang geupeupaténg bak tanoh bak teumpat geuhukôm maté peunjeuheuët nyang keunöng hukôman maté.


Euncit Keuneubah Keurajeuën Ulèë Balang Trumon
Balè bak peugöt pèng keurajeuën.

Euncit Keuneubah Keurajeuën Ulèë Balang Trumon
Pèng Keurajeuën Trumon, teunuléh jawö bak pèng "Negeri Trumon".

Nyang Peudöng Keurajeuën

Almareuhôm H. Mohammad Said, lam bukugeuh "Aceh Sepanjang Abad" (Acèh Sipanyang Abad) geucalitra, Keurajeuën Trumon geupeudöng phôn lé sidroë cèdaga lom pih gobnyan imum agama (leubè) nyang meuasai di Mukim XXV Acèh Rayek lam abad keu-18. Gobnyan hana laén nakeuh Leubè Daffa (Labai Dafna-meunyö kheun awak Olanda) nyang nan aseuligeuh Teuku Djakfar.

Gobnyan seugohlom geupuga Keurajeuën Trumon ngön Keurajeuën Singké, seumpat geujak beuët atawa geujak meureunoë 'éleumèé agama di Ujông Serangga, Susôh sampé geulakap nangeuh Leubè atawa Teungku.

Meusabab hai nyan han jeuët tahireuën, meunyö Bèntèng Kuta Batèë nyan seulamat nibak beuncana geulumbang tsunami, beureu’at dô'a Raja-raja Trumon nyang jithèë malém-malém.

Euncit Keuneubah Keurajeuën Ulèë Balang Trumon
Meuriyam seulingka Bèntèng

Jumat, 04 November 2022

Tamaca Seujarah Keuneubah Masa Kolonia Olanda Di Kuta Sabang

Tamaca Seujarah Keuneubah Masa Kolonia Olanda Di Kuta Sabang
Tamaca Seujarah Keuneubah Masa Kolonia Olanda Di Kuta Sabang
Achehnetwork – Sabang na cit seujarah nanggroë meucuhu nyang hayeuë. Kuta nyan na tom jeuët keu wilayah peulabôhan antarabansa (international) nyang maju, geupeuleungkap meubagoë-macam faseulitah lé pomeuréntah bak masa kolonia.

Kuta Sabang na tom na Radio Zend Station nakeuh stasiyôn radiyô tèlègraf phôn lam wilayah Hindiya Olanda. Trôh bak uroë nyoë euncit geudông nyan hana lé teuhirö.
Sabang saboh kuta nyang meubeuntuk kuta pulo-pulo blah röt barôh pulo Sumatra,Pulo Wèh pulo nyang rayêk antara pulo-pulo lam wilayah Sabang. Kuta Sabang geupeujeuët cit keu zona èkonomi bibeuëh Indônèsiya nibak sa'ah nyoë. 

Tamaca Seujarah Keuneubah Masa Kolonia Olanda Di Kuta Sabang
Teulôk Sabang thôn 1924 
Lam seujarah geupeugah, nan Sabang meuasai nibak bahsa Acèh ya'ni “Saban” nyang meumakna "beu sama rata" atawa hana meupeubida. Hay nyan nakeuh sifeuët ureuëng Sabang nyang mudah geuteurimöng jamèë.

Vèreusi laén na cit nyang peugah, Sabang meuasai nibak bahsa Arab, “Shabag” nyang meumakna gunong beureutôh. Sabab jameun mantöng lê gunong meuapuy nyang aktif di Sabang hay nyan jeuët takalön bak gunong meuapuy Jaboi ngön gunong meuapuy lam laôt Pria Laôt.

Lam seujarah, Sabang jithèë seubagoë peulabôhan alam, Kolen Station lé kolonial Olanda seumeunjak thôn 1881. Bak thôn 1887, Firma Delange geubantu Sabang Haven meuteumeung hak peutamah, peudöng faseulitah ngön sarana nyang jipeureulèë lé peulabôhan. 

Bak masa phôn Indônèsiya meurdéhka, Sabang jeuët keu pusat peutahanan Angkatan Laôt Républik Indônèsiya Carikat (RIS) ngön hak peunoh nibak pomeuréntah röt Peuneutôh Meuntroë Peutahanan RIS Nomor 9/MP/50.

Meunurôt Peumbina Sabang Heritage Society (SHS), Albina Ar Rahman ST, seuiréng meukeumang-maju Kuta Sabang, seumakin lê caga budaya ngön seujarah nyang suwah geujaga ngön geuhirö-satöh. SHS nakeuh komunitah an geumeugrak lam bideuëng peuhirö seujarah Sabang.

Seulaén jithèë ngön alam laôt nyang cidah, Sabang lê cit keuneubah seujarah. Lagèë geudông-geudông tuha, bèntèng, ngön meuriyam nyang jeuët keu saksi seujarah masa dilèë.

Sabang seubagoë kuta tuha saban cit lagèë kuta tuha laén di Nusantara nyang lê geudông-geudông keuneubah masa kolonial Olanda, salah saboh nakeuh Rumoh Teuku Abbas.

Teulôk Sabang thôn 1924Rumoh Teuku Abbas nakeuh saboh geudông nyang that meujameun an that tuha, Rumoh Teuku Abbas jeuët keu saksi seujarah masa neuduëk Jeupang bak thôn 1942 – 1944. Rumoh nyan geupeugöt keu teumpat geuduëk Teuku Abbas seubagoë Ulèë Balang  (districtshoofd) wilayah Sabang bak thôn 1904 – 1945.

Bak masa neuduëk Jeupang, Teuku Abbas jibôh keu Gaucho, nyang mat keu ulèë peumimpén Sabang.
Geudông rumoh nyang geupeugöt bak thôn 1910 nyan, yôh phôn geunguy keu teumpat geuduëk. Rumoh nyan meuhi rumoh meucurak vernakular, nyang pasti rumoh nyan meubida ngön rumoh tradisyonal laén.
Bubông rumoh nyan meuwarna Suklat. Takalön röt keuë, arsitektur rumoh nyan tingkap duwa boh curak nyang meubida. Rinyeun geupeugöt meuleungkông.
Rap ban saboh rumoh nyan meubeuton. Hay Saban ngön rumoh awak Érupa bak masa kolonial, ruweuëng yub atawa ruwang di barôh rumoh nyan geunguy keu gudang bak geukeubah dabeuëh meuneukadgeuh.
Geudông rumoh nyan ka na umu leubèh siabad,meumakna ka 100 thôn leubèh.

geupeugah lé Albina (Pembina SHS), rumoh nyan geudeusèn lé arsitèk Jeureuman,tapi hana geuteusoë nan nyan dan hana geuteumeung data ureuëng nyan pih,utôh nyang peugöt rumoh nyan pih ureuëng nyang geuba lé arsistèk Jeureuman nyan cit.
Rumoh nyan meupageuë beuton cit, adak pih cèt bak bintéh rumoh nyan ka pheu tapi hana meukureuëng nilai ceudah karya seni bak beuntuk rumoh nyan. Bak leuën keuë rumoh nyan mantöng leumah naleuëng nyang meunijô sabab mantöng geuhirö.


Teulôk Sabang thôn 1924
Rumoh Controleur
Seulaén Rumoh Teuku Abbas, na meupadup-padup boh teuk arsistektur geudông khaih keuneubah Olanda di Sabang nyang weunaréh nyan teutap mantöng geuhirö lé pomeuréntah Kuta Sabang. Lagèë, Rumoh Controleur nyang jeuët keu saksi seujarah prosèh seurah teurimöng Pulo Wèh Sabang nibak jaroë Olanda keu Indônèsiya bak thôn 1950.



Tamaca Seujarah Keuneubah Masa Kolonia Olanda Di Kuta Sabang
Taman Ria Sabang
 Lheuëh nyan, na Koningin Plein (bahsa Olanda) atawa Taman Ratu nyang neuduëk lam kawasan kuta nyang jipeugöt lé pihak Olanda bak thôn 1896. Yôh away, taman nyan geubôh nan Taman Ratu seubagoë tanda rasa horeumat keu Ratu Wihelmina di nanggroë Olanda. Simbôy peunghormatan nyan geupeutanda deungön na saboh kurusi nibak taman nyan.

Pomeuréntah Kuta Sabang geupuga keulayi taman nyan bak thôn 1970 lheuëh nyan geugantoë nan jeuët keu Taman Gembira lheuëh nyan geugantoë lom jeuët keu Taman Ria. Jinoë taman nyan kayém geunguy keu teumpat ureuëng meu'én (pagelaran) seuni ngön budaya.

Laén nibak nyan na cit arsistèktur jameun di Sabang nyang jeuët takalön bak seulingka jeurat ureuëng Érupa. Bak teumpat nyan geuseumiyup ureuëng Érupa ngön militè Érupa nyang meubansa Dénmark, Yunani, Peurancéh, Jeureuman an nyang phôn that Olanda seujak thôn 1800-an. Jeurat nyan neuduëk di Kota Atas.

Seubagoë kuta meuseujarah nyang dari jameun ramè teuka ureuëng meukad dari luwa nanggroë, ka teuntèë Sabang lê keuneubah arsitektur geudông seujarah nyang han ék soë bôh yum. Kön cuma keu ureuëng tamaca, arsitektur tuha nyan mesti suwah geuhirö untôk keupeunténgan seunidék ngön keumajuan bideuëng éleumèë arsitektur. Sabab hai nyan, tapeurlèë deunukông peunoh bak mandum pihak untôk komitmen lam peukeumang seujarah Kuta Sabang.

Kamis, 03 November 2022

Na 62 Boh Teumpat Tamaca Meuseujarah Di Acèh Nyang Suwah Geutanyoë Saweuë

Na 62 Boh Teumpat Tamaca Meuseujarah Di Acèh Nyang Suwah Geutanyoë Saweuë
Na 62 Boh Teumpat Tamaca Meuseujarah Di Acèh Nyang Suwah Geutanyoë Saweuë
Achehnetwork – Na 62 boh teumpat meuseujarah di Acèh nyang ka geupeusah jeuët keu situh caga budaya, hay nyan na cit nyang gohlom geupeusah jeuët keu situh cagar budaya.
Meunurôt data Balai Pelestarian Cagar Budaya (BPCB) Acèh nyang ka sah jeuët keu situh cagar budaya nakeuh:

Kuta Banda Acèh
- Seulingka jeurat Kandang Meuh,
- Jeurat Raja-raja Acèh dinasti Bugéh,
- Jeurat Kandang XII,
- Jeurat Raja Jalil,
- Jeurat Poteumeureuhôm,
- Jeurat Syiah Kuala,
- Jeurat Tgk Di Blang Ôi.

Acèh Rayêk (Besar)
- Jeurat Meurah I,Meurah II,dan Meurah III,
- Jeurat Raja-raja Darul Kamal,
- Jeurat Maharajalèla,
- Seulingka Seumeujid Bung Sidom, geudông Seumeujid ngön bèntèng Indrapuri,
- Seumeujid Tengku Fakinah,
- Bèntèng Indrapatra,
- Bènteng Inöng Balèë,
- Bèntèng Éseukanda Muda (Iskandar Muda),
- Bèntèng Kuta Lubôk,
- Bèntèng Gunong Biram.

Kuta Sabang
- Lingka Geudông Bèntèng Baterei A,
- Jeurat Muhammad Dawôd Syah,
- Bèntèng Anoë Itam.

Pidië
- Jeurat Putroë Balèë,
- Jeurat Seulôtan Ma’ruf Syah,
- Jeurat Awé Geutah,
- Seumeujid Poteumereuhôm,
- Jeurat Putroë Sani,
- Jeurat Daéng Mansyur,
- Seumeujid Tgk Dawud Beureu’éh.

Pidië Jaya
- Seumeujid Madinah,
- Seumeujid Tgk Pucôk Kruëng.

Bireuën
- Jeurat Tun Srilanang
- Seumeujid Tuha Bugéng.

Acèh Teungöh
- situh Loyang Ujung Karang,
- Seumeujid Tuha Kebayakan,
- Seumeujid Baiturrahim,
 - Umah (Rumoh) adat Towêrên,
- Loyang Mêndalê

Acèh Utara
- situh Cöt Tgk Sidi Abdullah,
- Jeurat Seulôtan Malikussalèh/Malikul Dhahir,
- Jeurat Sultanah Nahrisyah,
- Jeurat Peudana Meuntroë Muhammad Yakôb,
- Jeurat Batèë Balè,
- Rumoh Cut Meutiya,
- Jeurat Tajôy Mulôk (Tajul Muluk),
- Jeurat Raja Muhammad,
- Jeurat Raja Kanayan,
- Jeurat Naina Hisamuddin,
- Jeurat Sidi Abdullah,
- Jeurat Said Syarif.

Acèh Timu
- Jeurat Teungku Chik Peureulak
- Seumeujid Kuta Tualang
- Seumeujid Seulôtan Ahmad Syah

Acèh Teumiëng (Tamiang)
- Bukit Kerang

Acèh Jaya
- Lingka Jeurat Meureuhôm Daya,

Acèh Tunong (Seulatan)
- Situh Seulingka Jeurat Raja-raja Trumon.

Nyan keuh nyan teumpat Tamaca Seujarah Acèh nyang geupeusapat dan beu na keuh geutanyoë saweuë ngat tatupuë seujarah masa-masa éndatuteuh dilèë.

Rabu, 02 November 2022

Kisah Calitra Jeurat Cahid Lapan Di Tambuë

Kisah Calitra Jeurat Cahid Lapan Di Tambuë
Kisah Calitra Jeurat Cahid Lapan Di Tambuë
Achehnetwork – Di Gampông Tambuë Keucamatan Simpang Mamplam, Kabupatèn Bireuën di sinan na saboh situh seujarah nyang jithèë, ya'ni situh seujarah Jeurat Cahid Lapan, neuduëk cit bak binèh jalan rayêk Mèdan - Banda Acèh. Geubôh nan Jeurat Cahid Lapan sabab inan geuseumiyub 8 droë peujuwang Di Tambuë nyang cahid bak watèë geumuprang ngön Marsose Olanda.

Kisah ngön nan cuhada nyan na geutuléh bak plang jeurat nyan di sinan,
Ureuëng nyang cahid nyan nakeuh;


1. Tgk Panglima Prang Rayeuk Jurông Binjè

2. Tgk Muda Lém Mamplam

3. Tgk Nyak Balè Ishak Blang Manè

4. Tgk Meureudu Tambuë

5. Tgk Balè Tambuë

6. Apa Syèh Lancôk Mamplam

7. Muhammad Sabi Blang Manè

8. Nyak Bén Matang Salém Blang Teumulék.

Peukara prang nyan nibak away thôn 1902, peurté cuhada lapan nyan geuhalang pa’i Marsose nyang jumeulah 24 droë angèta nyang meubudé. Seudangkan cuhada lapan cuma geunguy peudeuëng seubagoë sinyatageuh, saweuëb beureukat seumangatgeuh cuhada lapan nyan meuhasé geupoh ban-mandum pa’i marsose nyan.
Lheuëh nyan geupeusapat bandum sinyata marsose lé cuhada lapan, bak teungöh geupeusapat-peusapat sinyata nyan hana geuthèë-thèë teuka marsose beunantu dari arah Jeuniëb u teumpat nyan. Meunan trôh marsose nyan langsông jitimbak cuhada lapan nyan hingga meuninggay.
Saweuëb gram that awak marsose nyan sabab jikalön ngön jih mandum maté,hingga jicok manyèt cuhada lapan nyan jicang-cang ngön peudeuëng droë maséng-maséng lé awak marsose nyan.
Lheuëh nyan jasad nyang jicang-cang lé marsose nyan geucok lé ureuëng gampông geuseumiyub lam saboh uruëk.

Jinoë ramè ureuëng nyang jak saweuë nibak jeurat cahid lapan, na nyang jak peulheuëh kaôy.
Hay nyang meunarék inan nakeuh na sibak bak kayèë nyang geupeunan bak sala teungeut, sabab bak nyan 'oh uroë jibleut 'oh malam teungeut, hay nyan sabab ôn jih 'oh uroë keumang,'oh ka seupôt uroë ka layôh.

7 Boh Upacara Adat Acèh Nyang Mantöng Geuhirö Lé Ureuëng Acèh

7 Boh Upacara Adat Acèh Nyang Mantöng Geuhirö Lé Ureuëng Acèh
Ilustrasi via google.com
Achehnetwork –  Upacara Adat Acèh lê meujampu ngön cari'at agama nyang turôt meuikôt lam macarakat.

Hay nyan upacara adat Acèh jeuët na ciri khaih ngön makna khusôih untôk geutanyoë teupuë.
Upacara adat béyasa geupeugöt khanduri seubagoë beuntuk rasa syukô.

Upacara adat  nyang mantöng geupeubuët lé ureuëng Acèh nakeuh :

1. Peusijuëk

Upacara adat peusijuëk béyasajih geupeugöt bak watèë sidroë-droë  ureuëng trôh h'eut. Lagèë miseuë tapeugah sidroë-droë ureuëng ka ék geupeugöt keudé barô, ka ék geubloë kandraan, atawa ka geuduëk plamin dan laén-laén nibak nyan lom.
Ureuëng nyang peusijuëk nyan béyasajih tokoh agama atawa tokoh adat nibak teumpat nyan.
Lam acara nyan geuseureuta deungön do'a seubagoë rasa syukô keu Po-tallah.

2. Meugang

Upacara adat Meugang atawa Makmeugang nakeuh acara seumeusië, puë keuh geusië kamèng, geusië lumo, geusië keubeuë seubagoë kureubeuën. Béyasajih geupeugöt 3 gö lam sithôn, ya'ni bak siuroë seugohlom puwasa, bak siuroë seugohlom uroë Idul Fitri dan bak siuroë seugohlom Idul Adha. Nibak uroë nyan lagèë ka wajéb nibak ureuëng Acèh tiëp-tiëp rumoh beu na sië, adak beurangkaban pih geusapéh ureuëng Acèh beu na sië di rumohgeuh. Kadang na rumoh ureuëng gasiën atawa na rumoh aneuk yatim nyang han ék geupeuna sië, béyasajih ureuëng tuha gampông geupeugöt mupakat beu na sië nibak rumoh nyan.
Adat Meugang nakeuh saboh adat nyang meuasai nibak Seulôtan Éseukanda Muda. Masa Gobnyan, bak uroë meugang nyan geubagi-bagi sië pré keu ban sigom Bandar Acèh Darussalam (Acèh Besar jinoë).

3. Khanduri Beureu’at

Upacara adat  khaduri beureu’at (beureukat) nakeuh tradisi macarakat Acèh nyang béyasa geupeugöt nibak buleuën C'akban lam keulèndê hijriyah.
Buleuën c'akban nakeuh buleuën Khanduri Bu meunyö lam keulèndê Acèh. Acara nyan geupeugöt di seumeujid, meunasah, atawa di balè lheuëh seumayang mugréb atawa lheuëh geuseumayang 'icha.
Ureuëng nyang jak keunan geuba idang nyang meuasoë peunajôh lagèë bu ngön teumon bu dan geuba ië.
Lheuëh nyan, macarakat geupajôh ramè-ramè nibak teumpat nyan seubagoë geunikmati beureukat nibak buleuën c'akban.

4. Adat Tulak Bala

Adat Tulak Bala nyang bèyasa geupeugöt lé ureuëng binèh laôt lam sithôn sigö.
Khanduri nyan geupeugöt bak buleuën safa,hay nyan geupeucaya sabab bak buleuën safa kayém na musibah.

5. Upacar Khanduri Blang Ureuëng Kluët

Ureuëng Kluët atawa Sukèë Kluët nakeuh saboh kawôm nyang geuduëk di Acèh Tunong (Seulatan)

Upacara Khanduri Blang Ureuëng Kluët nakeuh salah saboh khanduri nyang ka geupeubuët seucara turôn-teumurôn lé ureuëng Kluët,
Khanduri nyan geupeugöt nibak phôn ureuëng trên u blang, geuseumula sampé geutop.

Bak watèë phôn ureuëng meugoë blang geutrên u blang maka geupeugöt saboh upacara nyang geubôh nan Khanduri Ulèë Luëng, khanduri nyan geupeugöt bak watèë phôn geupeutrên ië lam aluë u dalam blang.

Lheuëh nyan, meunyö ka na umu padé meu sibuleuën atawa duwa buleuën ureuëng Kluët geupeugöt khanduri kanji,
Khanduri intat kanji u blang geupimpén lé Juru Biyô atawa Kejurun Belang (Keujruën Blang).

Lheuëh nyan lom teuma meunyö padé ka jimeuboh geupeugöt lom khanduri blang.
Di daérah Acèh Rayêk Khanduri Blang béyasa geukheun Keunduri Geuba Geuco,
Pidië Khanduri Dara Padé,
Di Acèh Barôh ( Utara ) Khauwri Adam.

Meunyö ka lheuëh geukeumeukoh lheuëh nyan geuneuk pula padé lom, ureuëng meublang geupeugöt Khanduri Padé Barô.

6. Khanduri Pang Ulèë

Khanduri Pang Ulèë nakeuh khanduri peurayêk uroë lahé Nabi Muhammad SAW.
Lam keulèndê Hijriyah buleuën Rabiul Awal, lam keulèndê Acèh geubôh nan buleuën molôd, lheuëh buleuën adoë molôd (Rabiul Akhir) dan buleuën kumuën molôd (Jumadil Awal).

Bak uroë nyan ureuëng Acèh geumeuseuraya bak seumeujid atawa bak meunasah nyang geunguy untôk geupeugöt khanduri nyan. Béyasa khanduri nyan,  uroë geupeugöt acara khanduri, meudiké ngön peudato (ceuramah).

7. Peutrôn Aneuk

Khanduri Peutrôn Aneuk nakeuh khanduri keu aneukgeuh nyang barô lahé, khanduri nyan geupeugöt bak uroë keu 7 lheuëh lahé, na cit geupeugöt bak uroë keu 44 umu aneukgeuh.


Selasa, 01 November 2022

Peutuwah Acèh

Peutuwah Acèh
Ilustrasi Peutuwah Acèh (Foto via Google)
1. Peutuwah Ureuëng Tuha Lam Mupakat

"Bah pih tamèh surang-saréng,
Asai puténg jilôp lam bara.."

Hadih maja nyan meuma'na:
Adak pih peunutôh lê peundapat,
haba nyang geupeusapat meubida-bida,
Nyang peunténg beutrôh hajat.
Tujuwan keu sama-sama.."


2. Geukheun lé ureuëng tuha lam naséb udép

"Hai aneuk raseuki deungön tagagah,
Tuwah deungön tamita,
Tuwah mubagi-bagi,
Raseuki meujeumba-jeumba."

3. Ngat Beusahèh

"Nyang cikok tapeutupat
Nyang sisat tapeuarah
Nyang meusipreuëk tapeusapat
Nyang meukarat tapeumula.,"


4. Nyang Patôt-patôt mantöng tapeubuët..!!

"Bak ôk siôn bèk tabôh minyeuk,
Bak igoë sineuk bèk tabôh suwasa,
Nyang han patôt bèk ta peupatôt,Bak gaki euntôt bèk tabôh gaca.,"

5. Kiban nyang tapula meunan nyang meuboh
"
Meunyö göt tapeubuët göt beunalah
Ngat göt teupapah beu göt tajaga."

Jeurat Sultanah Nahrisyah, Ratu Adé Nyang Geumaséh Di Keurajeuën Samudra Pasè

Jeurat Sultanah Nahrisyah, Ratu Adé Nyang Geumaséh Di Keurajeuën Samudra Pasè
Jeurat Sultanah Nahrisyah, Ratu Adé Nyang Geumaséh Di Keurajeuën Samudra Pasè
Achehnetwork - Jameun dilèë Keurajeuën Samudra Pasè na tom lam jaroë sidroë Ratu nyang adé ngön geumaséh that, Gobnyan nakeuh sidroë ureuëng inöng nyang jeuët keu peumimpin phôn nibak masa nyan.

Nangeuh Sultanah Nahrisyah nyang geulakap nan Rabakhsya Khadiyu (peumimpén nyang geumaséh) nyang mat keurajeuën bak abad keu 15 Masihi, geunantoë Ayahgeuh Seulôtan Zainal Abidin nyang neuwafeuët bak thôn 1405 Masihi.

Bak plang maklumat nyang geupasang nibak lingka jrat nyan inan na meutuléh bahawa Sultanah Nahrisyah wafeuët bak thôn 1428 Masihi an jratgeuh di Gampông Kuta Kruëng, Keucamatan Samudera, Kabupatèn Acèh Utara. Seukita 18 kilomètè blah röt timu Kuta Lhôkseumawè, hana jiôh nibak jrat Seulôtan Malikussalèh.

Jrat nyan that cidah ngön geuhiyah deungön teunuléh ngön leunukéh nyang peunoh makna, geukutép nibak Dinah Pariwisata Acèh meunurôt Peurté Tim Seunidék dari Central Information for Samudera Pasai Heritage (CISAH) Ramlan Yunus geupeugah, jrat Putroë Nahrisyah nakeuh nyang paléng cidah nyang na di Asiya Tungara.
Di geuniréng jrat gobnyan na jrat Ayahgeuh Seulôtan Zainal Abidin Gobnyan nakeuh biëk keu 4 Seulôtan Malikussalèh.
Jeurat Sultanah Nahrisyah, Ratu Adé Nyang Geumaséh Di Keurajeuën Samudra Pasè
Jirat Sultanah Nahrisyah. (Foto: Ist)
Lam lingka jrat nyan na cit jrat Raja Bakôy, Raja nyang meuheut meukawén ngön aneuk droëgeuh, geupeugah jrat nyan ho keu siuroe makén paneuk.
Blah röt barat lingka jrat nyan na cit jrat nyang that panyang, ya'ni jrat 'ulama chik Habib Syèkh Abdul Wahab.
Post ADS 1

Travel

Global

Kuliner